J. Falkowska

Sprawność to zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność, którą harcerka lub harcerz potrafi posłużyć się w razie potrzeby. Sprawności występują w czterech poziomach trudności:

· Sprawności oznaczone jedną gwiazdką - dla początkujących w danej dziedzinie. Pozwalają zdobyć podstawowe harcerskie umiejętności lub na poziomie elementarnym poznać jakąś inną dziedzinę. Ich zdobywanie nie wymaga szczególnych predyspozycji i warunków ani długiego czasu próby. Sprawności te najbardziej odpowiednie są dla harcerek i harcerzy (10-13 lat).

· Sprawności oznaczone dwiema gwiazdkami - dla pogłębiających wiedzę i doskonalących umiejętności, rozwijających swoje zainteresowania. Motywują do zdobywania podstawowej wiedzy z wybranej dziedziny poza programem pracy drużyny lub zastępu i do samodzielnego poszukiwania możliwości ich praktycznego wykorzystania. Mogą je zdobywać harcerki i harcerze (10-13 lat) oraz harcerki i harcerze starsi (13-16 lat).

· Sprawności oznaczone trzema gwiazdkami - zakładają zdobycie ponadprzeciętnej, rozległej wiedzy i umiejętności z wybranej dziedziny, wymagają umiejętności samodzielnego, konsekwentnego doskonalenia się w tej dziedzinie, a także zorganizowania do działania innych (np. zastępu, drużyny, klasy). Najbardziej odpowiednie są dla harcerek i harcerzy starszych (13-16 lat).

· Sprawności mistrzowskie - wymagają umiejętności na poziomie niemal profesjonalnym (w przypadku dziedzin związanych z aktywnością zawodową), liczących się w dorosłym życiu. Mogą stanowić istotny atut przy podejmowaniu pracy zawodowej. Sprawności mistrzowskie stanowią świadectwo zaawansowanych zainteresowań i dużej aktywności społecznej w wybranej dziedzinie. Przeznaczone są dla wędrowniczek i wędrowników. Osoby, które zdobyły sprawności mistrzowskie, to potencjalni eksperci (w drużynie, w szczepie, w hufcu), służący pomocą zdobywającym sprawności niższego stopnia. W niektórych dziedzinach odpowiednikiem sprawności mistrzowskich są uprawnienia związkowe (np. odznaka „ratownika medycznego ZHP”), państwowe, specjalistyczne, potwierdzenia umiejętności wydawane przez odpowiednie instytucje (np. prawo jazdy, certyfikaty językowe, odznaki turystyki kwalifikowanej PTTK, uprawnienia żeglarskie).

Zasady i tryb zdobywania sprawności
1. Harcerka i harcerz zdobywają sprawności indywidualnie, działając w zastępie i drużynie. W czasie zdobywania sprawności harcerz lub harcerka powinni korzystać z pomocy fachowców, książek i czasopism (to odnosi się szczególnie do sprawności oznaczonych dwiema lub trzema gwiazdkami oraz mistrzowskich).
2. Po dokonaniu wyboru sprawności harcerka lub harcerz zgłasza drużynowemu (zastępowemu, przybocznemu) chęć jej zdobywania, układa indywidualny plan jej zdobywania i przygotowuje kartę próby.
3. Sprawność przyznaje drużynowy na wniosek rady drużyny. Wskazane jest korzystanie przy tym z pomocy i opinii ekspertów - posiadaczy sprawności mistrzowskich (w przypadku sprawności jedno-, dwu- i trzygwiazdkowych), instruktorów specjalistów w danej dziedzinie, innych fachowców spoza drużyny.
4. Zdobycie sprawności ogłasza się w rozkazie drużynowego i potwierdza wpisem do książeczki harcerskiej oraz umieszczeniem na mundurze znaczka sprawności.
5. Sprawności jedno-, dwu- i trzygwiazdkowe, tworzące jeden ciąg tematyczny (np. higienista*, sanitariusz**, ratownik***), mają taki sam znak graficzny. Poziom trudności oznaczany jest odpowiednim kolorem obwódki znaczka:
ˇ sprawności jednogwiazdkowe - kolor granatowy,
ˇ sprawności dwugwiazdkowe - kolor zielony,
ˇ sprawności trzygwiazdkowe - kolor czerwony,
ˇ sprawności mistrzowskie - kolor czarny.
Sprawności oznacza się za pomocą kółek o średnicy 30 mm z odpowiednim symbolem graficznym, noszonych na prawym rękawie munduru.

Regulamin sprawności

Samarytańskie

HIGIENISTA-HIGIENISTKA *
SANITARIUSZ-SANITARIUSZKA * *
RATOWNIK-RATOWNICZKA * * *
Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią odznaki „Ratownik Medyczny ZHP”.

Przyrodnicze

PRZYRODNIK-PRZYRODNICZKA *
PRZYJACIEL PRZYRODY * *
ZNAWCA PRZYRODY * * *
EKOLOG ^M

Puszczańskie

ROBINSON * *
LEŚNY CZŁOWIEK * * *
TRZY PIÓRA ^M

Kucharskie

KUCHCIK *
KUCHARZ * *
KUCHMISTRZ-KUCHMISTRZYNI * * *

Finansowe

OSZCZĘDNY-OSZCZĘDNA *
SKARBNIK-SKARBNICZKA * *
FINANSISTA * * *
Funkcje sprawności mistrzowskich pełnią:

· uprawnienia samodzielnego księgowego/samodzielnej księgowej

· uprawnienia do prowadzenia ksiąg przychodów i rozchodów

Obozowe

SOBIERADEK OBOZOWY *
TECHNIK OBOZOWY * *
WYGA OBOZOWY * * *

Gospodarcze

MAJSTERKLEPKA *
GOSPODARZ * *
KWATERMISTRZ-KWATERMISTRZYNI * * *
LOGISTYK _M

Terenoznawcze

OBSERWATOR-OBSERWATORKA *
TERENOZNAWCA * *
TOPOGRAF * * *
KARTOGRAF _M

Łącznościowe

GONIEC *
ŁĄCZNIK-ŁĄCZNICZKA * *
ZWIADOWCA * * *

Harce

HARCOWNIK *
ORGANIZATOR HARCÓW-ORGANIZATORKA HARCÓW * *
MISTRZ HARCÓW-MISTRZYNI HARCÓW * * *
Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią:

· uprawnienia animatora pedagogiki zabawy „Klanza”

· uprawnienia sędziego INO

Krajoznawcze

WSKAZIDROGA *
PRZEWODNIK-PRZEWODNICZKA PO... * *
KRAJOZNAWCA * * *

Turystyczne

ŁAZIK *
TRAMP * *
WĘDROWIEC * * *
Funkcje sprawności mistrzowskich pełnią:
Uprawnienia PTTK:

· przewodnik po obiekcie np. po pałacu w Wilanowie, kopalni soli w Wieliczce

· przewodnik po mieście np. po Krakowie

· przewodnik terenowy np. po regionie

· przewodnik górski po danym paśmie

· przodownik turystyki pieszej

· przodownik turystyki górskiej

Językowe

JĘZYKOZNAWCA *
TŁUMACZ-TŁUMACZKA * *
POLIGLOTA-POLIGLOTKA * * *
Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią certyfikaty językowe

Naukowe

SZPERACZ *
POSZUKIWACZ * *
BADACZ-BADACZKA * * *

Sportowe

SPORTOWIEC *
[NAZWA DYSCYPLINY] np. PIŁKARZ, NARCIARZ * *
OLIMPIJCZYK * * *
Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią sportowe klasy mistrzowskie, uprawnienia trenera i instruktora danej dyscypliny sportu.

Pływackie

MŁODY PŁYWAK-MŁODA PŁYWACZKA *
PŁYWAK-PŁYWACZKA * *
PŁYWAK DOSKONAŁY-PŁYWACZKA DOSKONAŁA * * *
Funkcje sprawności mistrzowskich pełnia uprawnienia Młodszego Ratownika WOPR Ratownika WOPR, Specjalna karta pływacka.

Wokalne

ŚPIEWAK-ŚPIEWACZKA *
PIEŚNIARZ-PIEŚNIARKA * *
WODZIREJ-WODZIREJKA * * *

Instrumentalne

GRAJEK * *
MUZYK-MUZYCZKA * * *
ARTYSTA-ARTYSTKA _M

Społeczne

MŁODY OBYWATEL-MŁODA OBYWATELKA *
OBYWATEL-OBYWATELKA * *
OBYWATEL RZECZYPOSPOLITEJ-OBYWATELKA RZECZYPOSPOLITEJ * * *

Komputerowe

KOMPUTEROWIEC *
ZNAWCA KOMPUTERÓW-ZNAWCZYNI KOMPUTERÓW * *
INFORMATYK * * *
Funkcję sprawności mistrzowskich pełni zdobycie specjalistycznych certyfikatów.